Học giả học thật

Chọn người tài
Trang Tử yết kiến vua nước Lỗ là Ai Công. Ai Công nói:
- Nước Lỗ của ta có nhiều nho sĩ, song không ai được như tiên sinh.
Trang Tử đáp:
- Tôi lại thấy nước Lỗ rất ít nho sĩ.
Ai Công cả giận mà rằng:
- Khắp nước Lỗ của ta, người mặc áo nho sĩ rất nhiều. Sao ngài lại bảo là ít?
Trang Tử từ tốn trả lời:
- Thần nghe nói nhà nho nào đội mũ tròn thì biết xem thiên văn. Người nào đi giày vuông lại thông tỏ địa lý. Còn ai đeo ngọc quyết trên cổ là biết xử sự, quyết đoán. Bây giờ muốn biết trong số ấy ai là người có thực tài, nhà vua hãy ban một sắc lệnh: Kẻ nào không phải nhà nho thật sự mà ăn mặc như trên thì sẽ bị xử chém.
Nghe lời Trang Tử, Lỗ Ai Công liền ban lệnh đúng như vậy. Chỉ sau ít ngày, cả nước Lỗ không ai dám mặc y phục nhà nho nữa. Duy nhất có một ông lão mặc y phục nhà nho chỉnh tề đến trình diện nhà vua. Lỗ Ai Công liền cho mời vào hỏi việc nước. Quả nhiên ông lão đó học vấn rất uyên thâm, trên thông thiên văn-dưới tường địa lý, đúng là một nhà nho chân chính.
Lỗ Ai Công thán phục cách thử tài này lắm, bèn hỏi Trang Tử:
- Sao ngài có cách thử tài thần diệu thế? Giúp ta không tốn mấy công sức mà phân biệt được ngay thật giả.
Trang Tử cười mà nói rằng:
- Tâu bệ hạ! Có gì ghê gớm đâu. Thần chỉ học cách làm của một nước láng giềng thôi. Mấy năm vừa qua nước họ cũng xuất hiện nhan nhản tiến sĩ. Nhưng đến khi một quan chức cấp cao yêu cầu đã là tiến sĩ thì phải xuất trình công trình khoa học. Vậy là chỉ có vài chục phần trăm xuất trình được. Số còn lại đều là tiến sĩ mua, tiến sĩ… giấy cả!
Lỗ Ai Công nghe xong liền gật gù:
- Nếu vậy thì ta cũng đỡ xấu hổ. Có điều là đã đến lúc phải thắt chặt lại kỷ cương học tập. Kẻo sẽ di hoạ đồ giả về sau, làm mất uy danh của dân tộc, làm đói nghèo cả đất nước!