VẠN NGÔN THƯ

Bức vạn ngôn thư nổi tiếng trong lịch sử Việt Nam là của Lê Cảnh Tuân, ông sinh ở Hải Dương, nguyên quán ở Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hóa.

Khi Hồ Quý Ly truất ngôi nhà Trần và muốn phát triển đất nước, ông thay đổi một loạt chính sách ảnh hưởng đến quyền lợi các công hầu khanh tướng và địa vị của các sĩ phu địa chủ nên nhiều người đã không đồng tình.

Lê Cảnh Tuân là một sĩ phu, ông bày mưu khuyên bạn thân là Bùi Bá Kỳ sang Bắc Kinh xin quân đánh Hồ phù Trần. Thời điểm này rất nhiều người khác cũng phản bội nhà Hồ và đất nước nhanh chóng bị nhà Minh chiếm đoạt.

Khi nhà Hồ thất bại Bùi Bá Kỳ được nhà Minh cho làm chức Hữu tham nghị. 

Lê Cảnh Tuân thất vọng vì biết vua quan nhà Minh không có ý định tái lập nhà Trần mà chỉ mượn cớ phù Trần duyệt Hồ để chiếm nước ta, ông viết “Vạn ngôn thư” (Bức thư một vạn chữ) khuyên Bùi Bá Kỳ yêu cầu nhà Minh giữ lời hứa.

Về sau, bức “vạn ngôn thư” đã bị nhà Minh thu giữ cùng với các bộ sách bí truyền của Trần Hưng Đạo như cuốn “ Binh thư yếu lược” và cuốn “Vạn kiếp tông bí truyền” cùng nhiều bộ sách khác của Việt Nam.

Đại ý bức thư như sau:
....Nhà Minh đã sắc phong cho ngài theo quân họ sang đánh, chờ bắt được nhà Hồ, chọn lập con cháu họ Trần, gia thêm tước để giúp nước. Thế mà nay chỉ thấy họ lập ty Bố chánh, phong ngài tước cao, còn nhà Trần thì chỉ cho người quét dọn miếu thờ. Vậy nếu ngài có thể lại tâu lên, xét lời nói của các quan lại, kỳ lại bày tỏ việc con cháu họ Trần chưa tuyệt, để họ tuyên chiếu khác sắc phong cho họ Trần. Đấy là thượng sách. Không thể thì ngài xin thôi chức, chỉ xin làm viên quan coi miếu nhà Trần, đấy là trung sách. Còn nếu ngài nhận chức quan cao, ăn lộc nhiều, thì là hạ sách vậy. Như ngài theo thượng sách, thì tôi xin làm các vị nhân sâm, cam thảo, chỉ xác, trần bì sung vào giỏ thuốc để cho ngài dùng. Theo trung sách thì tôi xin bưng khay chén đi lại trong miếu cũng để ngài sai bảo. Còn nếu theo hạ sách thì tôi sẽ đi cày ruộng nơi tịch mịch, nhàn hạ, để cho trọn những năm sống thừa mà thôi...

Sau đó, nhà Minh bắt hàng loạt thanh niên tuấn tú về Bắc Kinh bắt cung hình để làm thái giám hoặc làm nô dịch cho các nhà quyền quý, các thiếu nữ xinh đẹp thì làm nô tỳ, các chí sĩ và công thần đương thời có chút hiểu biết và công lao đều bị nhà Minh tìm cách quy tội để diệt trừ. Lê Cảnh Tuân và Bùi Bá Kỷ cũng không thoát tội. Thật xót xa cho những kẻ cõng rắn về nhà.

Nay nghĩ đến ông Bùi Hiền đang nghiên cứu thay đổi chữ Việt, không biết ông ta nghĩ đến cái chính chuyên của kẻ sĩ không hay lại nghĩ đến phận tôi đòi....?